Maca. Nazwa łacińska: Lepidium meyenii Walpers., Lepidium peruvianum. Rodzina: Brassicaceae
Opis rośliny:
Jest to roślina dwuletnia lub bylina o wysokości do kilkunastu centymetrów. Łodygę główną ma zredukowaną, wyrastają z niej nieco powyżej nasady nieliczne gładkie, opadające lub płożące się łodyżki boczne. Liście ze spłaszczonymi, gładkimi ogonkami ułożone są przy ziemi w rozetę. Mają podłużne blaszki liściowe od 7 do 12 cm długości i do 2,5 cm szerokości. Korzeń przypominający buraka lub rzadziej gruszkę o średnicy 2–8 cm jest użytkową częścią rośliny. Istnieje kilka odmian Lepidium meyenii (przynajmniej 8) różniących się zabarwieniem rośliny i korzeni.
Słodki korzeń zwykle ma barwę podobną do ziemniaka, lecz są także korzenie pokryte skórką koloru białego, żółtego, biało-żółtego, biało-różowego, biało-purpurowego, szarego i czerwonego, czasem fioletowego lub nawet czarnego. Białokremowe kwiaty Lepidium meyenii zebrane są w grona na szczytach łodyżek, tylko czasem u nasady. Bardzo małe kwiaty mają po cztery, 1,5 mm, płatki i układają się na przemian z zielonymi działkami kielicha prawie o tej samej długości. Pręcików jest 6 – 4 dłuższe i 2 krótsze. Roślina kwitnie przez 2 miesiące, w tym czasie otwierając kolejne kwiaty. Wytwarza owoc w postaci łuszczynki o długości 4–5 mm. Nasiona w niej umieszczone są owalne, 2 mm, i bardzo lekkie; tysiąc sztuk nasion waży zaledwie 0,6 g. Jedna roślina odmiany o fioletowych korzeniach wytwarza ok. 24 000 nasion, a odmiany żółtej – nawet do 33 500.
Występowanie:
Roślina ta niegdyś rosła w całych Andach, obecnie tylko w niektórych rejonach Peru na wysokości ponad 3500 m n.p.m., a nawet do 4450 m n.p.m. Rośnie w strefie zwanej „suni” oraz „puna”, w której niskie temperatury i silne wiatry nie pozwalają na wzrost większości innych roślin (departamenty Junin i Pasco).
Surowiec leczniczy:
Korzeń.
{ads1}
Skład chemiczny:
Świeże korzenie Lepidium meyenii zawierają ok. 80% wody, podczas gdy w wysuszonych jest jeszcze ponad 10%. W pozostałej masie znajduje się 10%–13% białek, 25%–78% węglowodanów, 8,5% błonnika, ponad 2% tłuszczów oraz prawie 5% popiołu. Zawierają też znaczną ilość niezbędnych aminokwasów, a żelaza i wapnia jest w nich więcej niż w ziemniakach. Spośród kwasów tłuszczowych w największej ilości znajduje się w korzeniach kwas linolenowy, palmitynowy i oleinowy. Są też obecne sterole (sitosterol, kampesterol, ergosterol, brassikasterol, 7,22-ergostadienol, witaminy (A, B1, B2, B6, C, E) i sole mineralne (Ca, Fe, Cu, Zn, Mn, K, Na, J). Oprócz tego znaleziono też glukozynolaty (glikozydowe połączenia siarkowe) oraz biologicznie aktywne aromatyczne izotiocyjaniany (olejki gorczyczne), w tym izotiocyjanian p-metoksybenzylowy, poza tym leukoantocyjaniany, garbniki, saponiny, taniny, terpenoidy, steroidy.
Zastosowanie:
W celach użytkowych stosuje się świeże lub wysuszone sproszkowane korzenie maki, jak również maceraty sporządzone z korzeni. W medycynie ludowej preparaty z Lepidium meyenii stosowane są głównie z powodu właściwości odżywczych (ze względu na dużą zawartość pełnowartościowego białka, egzogennych aminokwasów, witamin, minerałów i steroli), szczególnie w stanach niedożywienia, wzrostu, ciąży, laktacji, a także podobno w celu zwiększenia płodności u ludzi i zwierząt domowych i hodowlanych.
Są także stosowane jako środek immunostymulujący, wspomagający leczenie gruźlicy oraz raka żołądka. Maca uważana jest też za środek wspomagający pamięć i zdolność uczenia się. Innym zastosowaniem tego surowca może okazać się wykorzystanie go jako środka energizującego, wspomagającego wytrzymałość i budowę masy mięśniowej (aktywność zawartych w roślinie steroli jest częściowo podobna do działania sterydów anabolicznych), w leczeniu zespołów przewlekłego zmęczenia, jak również nieregularnego miesiączkowania i zaburzeń hormonalnych, w tym związanych z menopauzą i andropauzą. Maca może być stosowana jako preparat antydepresyjny oraz pobudzający gojenie się ran. O stosunkowo silnym działaniu bakteriostatycznym i fungistatycznym tej rośliny decyduje zawartość olejków gorczycznych.